Wraz ze wzrostem populacji osób starszych coraz ważniejsze jest zrozumienie specjalnych potrzeb pacjentów geriatrycznych.
Ludzie na ogół żyją dłużej niż kiedykolwiek wcześniej w dużej mierze dzięki aktualnym postępom w medycynie i opiece zdrowotnej. Zgodnie z raportem United Nations World Population Prospects 2019, oczekuje się, że globalna populacja osób powyżej 60. roku życia osiągnie 1,4 miliarda w 2030 r. – to wzrost o 56% w porównaniu z 2015 r. Aby zapewnić odpowiednią opiekę przez całe życie, ważne jest, aby każdy dentysta podjął kroki w celu lepszego zrozumienia potrzeb pacjentów na tle zmieniającej się demografii.
Starzenie się wiąże się z szeregiem zmian w jamie ustnej. Mogą obejmować one :
Te zmiany fizjologiczne mogą wchodzić w interakcje z czynnikami systemowymi, behawioralnymi, stylem życia i warunkami społeczno-ekonomicznymi, zwiększając ryzyko chorób jamy ustnej u osób starszych.
Częstość występowania bezzębia jest bardzo zróżnicowana w zależności od regionu świata. Obserwujemy ostatnio znaczny spadek liczby pacjentów z bezzębiem , szczególnie w krajach o wysokim statusie ekonomicznym. Zachowanie uzębienia może pomóc w utrzymaniu odpowiedniej jakości odżywiania, mowy i stylu życia. Tym nie mniej obecność i konieczność leczenia starych zębów stanowi również wyzwanie samo w sobie.
British Association for the Study of Community Dentistry (BASCD) zwraca uwagę, że choroby przyzębia i próchnica zębów są bardzo rozpowszechnione w starszej populacji Wielkiej Brytanii, zwłaszcza w placówkach opiekuńczych. Dodają, że 96% osób powyżej 65 roku życia ma odsłonięte powierzchnie korzeni z powodu kumulacji skutków chorób przyzębia, co czyni je podatnymi na próchnicę. Choroby przyzębia są najczęstsze w grupie wiekowej 65-84 lat, przy czym 60% wykazuje obecność, co najmniej jednej kieszonki dziąsłowej o głębokości >4 mm.
Kserostomia lub suchość w ustach jest powszechna w starszym wieku, głównie ze względu na zwiększone stosowanie leków. BASCD zauważa, że suchość w ustach jest jednym z najczęstszych skutków ubocznych spośród 200 najczęściej przepisywanych leków i zwiększa ryzyko innych schorzeń jamy ustnej, takich jak zapalenie błony śluzowej, próchnica i kandydoza jamy ustnej.
Brak powszechnego stosowania past z fluorem w młodości wpłynął niewątpliwie na wysoką częstość występowania próchnicy zębów w tej populacji pacjentów. Dlatego wypełnienia i uzupełnienia protetyczne są bardzo często spotykane u osób starszych. Pomagają one zachować funkcję, ale z drugiej strony mogą również zwiększać ryzyko chorób przyzębia i próchnicy poprzez utrudnianie higieny jamy ustnej. Istnieje również większe ryzyko uszkodzenia lub utraty w przypadku starszych prac protetycznych.
Zmiany w zakresie zdrowia jamy ustnej mogą mieć wpływ na preferencje żywieniowe osób starszych. Na przykład zapalenie błon śluzowych lub utrata zębów mogą skłaniać pacjenta do preferowania bardziej miękkich pokarmów, które zazwyczaj zawierają dużo węglowodanów ulegających fermentacji, zwiększając ryzyko próchnicy i chorób przyzębia.
World Health Organization (WHO) podaje, że najczęstsze schorzenia doświadczane przez osoby starsze to utrata słuchu, problemy ze wzrokiem, bóle mięśniowo-szkieletowe, zapalenie stawów, cukrzyca, depresja i demencja. Niektóre stany mogą wpływać na motywację pacjenta do higieny jamy ustnej lub ograniczać jego fizyczną lub poznawczą zdolność. Upośledzone zarządzanie glikemią związane z cukrzycą pprzyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób przyzębia, co z kolei może utrudniać kontrolę glikemii.
Pewne choroby współistniejące mogą również komplikować podawanie znieczulenia miejscowego. Na przykład epinefryna jest przeciwwskazana w:
Wraz z rosnącymi problemami zdrowotnymi pojawia się coraz większe uzależnienie od leków. W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, 39% starszych osób przynajmniej pięć różnych leków. Journal of the Canadian Dental Association szacuje, że do 2040 r. osoby starsze będą stanowiły odbiorców 40% wszystkich leków na receptę stosowanych w kraju.
Oprócz powodowania kserostomii przyjmowane przez pacjentów leki stanowią wyzwanie w opiece geriatrycznej w kontekście występowania niekorzystnych interakcji. Na przykład epinefryna reaguje z inhibitorami MAO, trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, nieselektywanymi beta-blokerami i doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi.
Pewne zmiany fizjologiczne związane z wiekiem mogą zmieniać farmakokinetykę leków powszechnie stosowanych w stomatologii. Zmiany te najczęściej obejmują:
Stomatolog może mieć potrzebę zmiany dawkowania niektórych leków w celu uzyskania odpowiedniego stężenia w osoczu.
U pacjentów starszych rekomendowana jest ostrożność w przypadku stosowania adrenaliny. Roztwory na bazie artykainy sprzedawane przez Septodont* są dostępne w dwóch stężeniach, co pozwala lekarzowi zminimalizować dawkę adrenaliny u pacjentów z grupy wysokiego ryzyka. Zawierają 4% artykainę*, środek znieczulający typu amidowego, często preferowany u pacjentów geriatrycznych, ponieważ może być również metabolizowany poza wątrobowo. Gdy epinefryna jest przeciwwskazana, odpowiednią alternatywą jest środek znieczulający bez środków zwężających naczynia krwionośny, taki jak 3% zwykły roztwór na bazie mepiwakainy sprzedawany przez firmę Septodont*.
W przypadku pacjentów po pięćdziesiątce rozsądnie jest jak najwcześniej omówić zmiany, których mogą się spodziewać w nadchodzących latach, wszelkie szczególne zagrożenia, z którymi mogą się spotkać, oraz środki zapobiegawcze lub naprawcze, które mogą podjąć teraz, aby zachować zdrowie jamy ustnej.
W przypadku pacjentów z wysokim ryzykiem próchnicy (np. przebywających w placówkach opiekuńczych) zalecane jest zapobiegawcze stosowanie lakieru o wysokiej zawartości fluoru. Inne strategie zarządzania ryzykiem obejmują proaktywne leczenie suchości w jamie ustnej, zalecenie stosowania leków bezcukrowych tam, gdzie to możliwe oraz częstsze wizyty kontrolne, co trzy do czterech miesięcy. W przypadku pacjentów z ograniczoną sprawnością manualną lub innymi barierami fizycznymi należy zalecić pomoce, takie jak elektryczne szczoteczki do zębów, uchwyty na nici dentystyczne, flossery wodne lub zmodyfikowane szczoteczki do zębów.
Współczesne pokolenie osób starszych dorastało w czasach, gdy związek między chorobami jamy ustnej a chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak choroby układu krążenia i cukrzyca, nie był powszechnie rozumiany. Edukowanie pacjentów w zakresie tego związku i wspólnych czynników ryzyka, takich jak wysokie spożycie cukru, może motywować pacjentów i ich opiekunów do utrwalania pozytywnych nawyków w zakresie zdrowia jamy ustnej i diety. Stomatolodzy powinni również aktywnie reagować na błędne przekonania dotyczące starzenia się i zdrowia jamy ustnej (np. „To naturalne, że tracisz zęby wraz z wiekiem”).
Biorąc pod uwagę wysokie ryzyko chorób współistniejących i polipragmazji u pacjentów w podeszłym wieku, szczególnie ważne jest uzyskanie dokładnego obrazu pełnej historii chorób pacjenta. Aktywna współpraca z innymi świadczeniodawcami opieki nad pacjentem może zapewnić, że wszystkie strony mają jasny i spójny obraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz że wszystkie terapie są ze sobą zgodne.
Opiekunowie, do których mogą należeć bliscy, opiekunowie domowi lub personel placówek opiekuńczych, są często niedostatecznie przeszkoleni i/lub nie wyposażeni w wiedzę na temat profesjonalnej opieki zdrowotnej jamy ustnej. BASCD donosi o znaczących brakach w szkoleniach z zakresu zdrowia jamy ustnej i zapewnianiu opieki nad osobami starszymi, które prawdopodobnie będą jeszcze większe w przypadku opieki nieformalnej lub domowej.
Specjaliści dentystyczni mogą pomóc wypełnić te luki, aktywnie współpracując z grupami wsparcia opiekunów, agencjami opieki zdrowotnej oraz placówkami opiekuńczymi lub mieszkalnymi. Możliwe metody docierania obejmują „poranki przy kawie”, sesje szkoleniowe, wykłady, materiały edukacyjne, przeglądy polityki, badania przesiewowe na miejscu lub programy społecznościowe.
Osobista niezależność może się znacznie różnić w populacji osób starszych. Problemy z poruszaniem się, brak niezawodnego transportu lub koszty związane z leczeniem mogą stanowić bariery w dostępie do opieki stomatologicznej. Lekarze stomatolodzy mogą wspierać pacjentów, oferując elastyczne opcje płatności, informując o zasobach pomocy finansowej lub wdrażając usługi mobilnej lub środowiskowej opieki zdrowotnej.
Osoby z trudnościami poznawczymi lub sensorycznymi mogą mieć trudności z tworzeniem lub zapamiętywaniem terminów wizyt, lub mogą uznać, że wizyta będzie zbyt przykrym dla nich przeżyciem z powodu przewidywanych barier w kontaktach z ludźmi. Magazyn RDH oferuje szczegółowy przewodnik pomagający w radzeniu sobie z tymi barierami i zapewnienia skutecznego leczenia.
Ostatnie badanie opublikowane BMC Geriatrics Journal wykazało, że tylko 2,6% dentystów wykazuje dobrą znajomość priorytetów wgeriatrycznej opieki stomatologicznej, a 30% uważa, że ich wiedza i doświadczenie są niewystarczające w leczeniu osób starszych ze złożonymi problemami zdrowotnymi. Aby sprostać potrzebom tej rosnącej populacji, stomatolodzy są silnie zachęcani do inwestowania w ustawiczne kształcenie skoncentrowane na stomatologii geriatrycznej.
Kontrola bólu
Oparte na dowodach strategie lepszego monitorowania bólu to ułatwienie zabiegów i bardziej zadowoleni pacjenci.
Darmowy dostęp
7 minut czytania
Kontrola bólu
Dentyści uznają leczenie bólu za najwyższy priorytet podczas leczenia swoich pacjentów. Natomiast ich własne dolegliwości bólowe często pozostają poza świadomą kontrolą.
Darmowy dostęp
14 minut czytania
Kontrola bólu
Tracisz okazję zapewnienia swoim pacjentom (i sobie!) leczenia bez bólu?…
Darmowy dostęp
7 minut czytania
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, oświadczam, że jestem specjalistą z branży stomatologicznej (stomatolog, technik dentystyczny, asystentka, higienistka lub osoba związaną z branżą). Mam świadomość, że treści zamieszczane na niniejszej stronie mogą zawierać między innymi materiały reklamowe wyrobów przeznaczonych do używania przez użytkowników innych niż laicy. W celu przejścia na stronę potwierdź swój status: